MALDAN BEHERA
(Zatiak)

        Gabriel Aresti , 1959

 

 

1. UNTERGANG

 

Egun honetan nire gogoak

utzi nai baitu mendia,

MALDAN BEHERA DOA AGURO

NIRE GORPUTZ BILUZIA.

 

Honera etorri baino leen ongi

ezautu nuen herria;

txiki-denporan eduki nuen

han ene bizitegia.

Ama maiteak emaro niri

ematen zidan ditia:

MALDAN BEHERA DOA AGURO

NIRE GORPUTZ BILUZIA.

 

Honera ekarri nuen handikan

nire tristura haundia,

gizon doilorrek egin zidaten

bidegabe itsusia.

Orain zikina, zitala banaiz

orduan nintzen garbia:

MALDAN BEHERA DOA AGURO

NIRE GORPUTZ BILUZIA.

 

Mendi gailurrak ikusi zidan

arduraz penitentzia,

haranerantza ibiliteko

eman zidan lizentzia;

hari entzunik dirudit orain

hegaztina kantaria:

MALDAN BEHERA DOA AGURO

NIRE GORPUTZ BILUZIA.

 

 

2. HARIZTIA

 

 

Orain hemen nago, eremu latz honetan.

Nire gurariak galdurik, lur hauetan

  arbola adar-gabeen parea naiz orain.

Landare zekenak baitaduzka eremuak,

erratzak harean, haitzetan kalamuak,

  nire arima dago mirari baten zain.

 

Eztago zeruan egun hodei batere.

Denpora sikuak garantzen ditu bere

  ordu miragarriak sekula batean.

Zerura begira egoten naiz luzaro,

izarren esnetik edaten dut oparo,

  baina egarri bizia daukat bihotzean.

 

Azken eremuon natzalako atinik,

hezur-lekuetan eztaukat zer-eginik,

  ta iruten dut astiro itogin sikua,

nundik egunotan doakidan bihotza,

entzun eztelako ur lasterraren hotsa,

  apur bat busti dezan lurreko kolkua.

Eztut gaur ezer jan: eztut horren beharrik;

eta gau osoan egondu naiz itzarrik,

  kandeletan ikusiz eulien hegalak.

Barauetan eztut oinazerik aurkitu,

bakarrik egoteko asmotxo makalak,

  eta lo-galeak benedikatu ditu.

 

Gainerakoa da alperrikako gauza:

Hermita eroria, hobietako lauza

  eta maitalearen gorputz usteldua;

ezpaitzekidaten benetan erantzuten,

mugitu ezineko itxura hartu zuten

  herio geldiaren mustur zimeldua.

 

Gauerdi batekin agertu zen arraina,

zilarrezko ezkatak eta buztan apaina:

  Eznuen konprenitu nundik etorri zen.

Goizaldean, noski, paratu zen marean,

ta gero sartu zen jarri nion sarean,

  iheri neuganantza ahalik lasterren.

 

Bere aginekin eman zidan dolore,

kolore denetan: gorri, beilegi, more,

  ikusten bainizkion begi biribilak,

gutiziarekin, bere hegal zimelak

ebaki zizkidan tenorean kordelak,

  geldiro libraturik nire orkatilak.

 

Eta indarrarekin eman zuen bizia.

Nire sabelean mendekuzko zuzia

  izar baten moduan izeki zitzaidan.

Nire etsaiak zeuden lekurantza joan nitzen;

biak nituen hil, eta eguzki-brintzen

  edertasun zabala argitu zen nigan.

 

Eremuak ere dauzkalako mareak,

behera eta gora egiten du hareak,

  eta nire gorputzak ezin egon zutik.

Arroken ostean agertu den etsaia

ene begian da baratzeko galaia,

  itsuki baitiotsat: Ken hadi hemendik!

 

Haitz gorri beltzetik datorren arranoak

moldegaizki lotzen dizkit anka-besoak,

  eta laket bizian etzaten da lotan.

Koba sakonetik irten duen sugeak

egunero dizkit moztutzen bost erpeak;

  hegaztinari zaio hurbiltzen narrastan.

 

Batzutan diotsat ilunpeko jaunari:

Pozetan negarrez, doloretan kantari,

  gizona zen emazte urrikaria nauk.

Nire ezpainetan dagoen ur gazia

oraintxe kentzeko, egin zaidak grazia:

  Ezin paira nitzake premia gogor hauk.

 

Animali biok dira nire lagunak;

nire deserriko mahats geza bigunak,

  ze moduz jakin gabe, orain dizkiet zor.

Biziko lorean ernatu da kimua:

Sugea, arranoa, ta azkenean zimua;

  hiru animalia baizik eztago hor.

 

Hiru gorputzekin egin nuen arbola

sikuari, gero, eman nion odola,

  bihotzetik ugari atera nuena.

Arrainen hegalak ziren bere sustarrak,

arrano zurien lumak ziren adarrak,

  eta bere tronkua sugeen buztana.

 

Haritz bedeinkatua

adoratu nuen.

Nire belaunak

lurrean jarri

nituen.

Ordu hartan

nik eznenkien

zerk iharrosi

ninduen.

Haritz bedeinkatua

adoratu nuen.

 

Arbola bakarreko

harizti maitea:

Egun oraindik

eztuzu bete

urtea;

indar haundiz

apurtu duzu

lotu ninduen

katea.

Arbola bakarreko

harizti maitea.

 

Haritzaren adarrak

mugituz biziro,

aita nirea

balitz bezala

emaro,

behar nuen

bendizioa

partitu zidan

luzaro.

Haritzaren adarrak

mugituz biziro.

 

  Horko bidea gaitza dela,

  eta kamino zabala.

Harri zorrotzak daude hortik, minduko zaitzu oin-zola:

    Basamortua,

    arantz-ortua,

  laga zazu berehala.

 

  Etorri zinen haranetik

  estrata luze batetik:

Orain zu zara itzuliko gauza guztiak utzirik,

    lehengo estrata

    itzali da-ta,

  bide-zihor horretatik.

 

  Frutu gozorik ezpaituzu

  mendi honetan dastatu,

egi garratz bat behar dizut bene-benetan aitortu:

    Gaueko izotzak

    arantz zorrotzak

  mertxiketan sartu ditu.

 

  Udaberriko gau ederra

  bihurtu zaigu gogorra;

elur zuriak estali du hemengo mendigailurra,

    ta krabelina,

    apain ta fina,

  orain ezta mundutarra.

 

  Lore guztiak usain gabe

  geratu dira hementxe;

sasietako orri motza ikusten duzu kolorge,

    eta limoiek,

    laranja hoiek,

  zaporea galdu dute.

 

  Bihurtu zaitez haranera,

  hemen aspertu bazara.

Senda luzea har ezazu, begitu gabe atzera.

    Zure gogoa

    ezta, gajoa,

  itzuliko eremura.

 

  Haritza, egun triste hartan,

  hola mintzatu zitzaidan.

Libertatea lortu nuen katea apurtu zenean,

    baina bihotza

    geldo ta hotza

  neukan nire bularrean.

 

© Gabriel Aresti